Trong bối cảnh tình trạng xâm phạm quyền SHTT ngày càng diễn biến phức tạp, gây tổn hại nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức. Trong số các cơ chế bảo vệ, biện pháp dân sự được xem là một công cụ pháp lý hiệu quả, giúp chủ thể quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại, ngăn chặn hành vi xâm phạm và khôi phục quyền lợi. Bài viết này tập trung phân tích cơ sở pháp lý, đặc điểm và thực tiễn áp dụng biện pháp dân sự trong xử lý hành vi xâm phạm quyền SHTT tại Việt Nam.
Xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bằng biện pháp dân sự
Thực thi quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) là hoạt động của các chủ thể quyền SHTT, cơ quan nhà nước và những đối tượng liên quan nhằm đảm bảo quyền SHTT được tôn trọng và thực hiện trên thực tế. Hoạt động này bao gồm việc áp dụng các biện pháp về dân sự, hình sự, hành chính,….
Biện pháp dân sự được áp dụng nhằm xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) theo yêu cầu của chủ thể quyền SHTT hoặc của tổ chức, cá nhân bị thiệt hại do hành vi xâm phạm gây ra, kể cả trong trường hợp hành vi đó đã hoặc đang bị xử lý bằng biện pháp hành chính hoặc hình sự. Việc áp dụng biện pháp dân sự phải tuân thủ các quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục theo pháp luật tố tụng dân sự.
Thẩm quyền xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bằng biện pháp dân sự
Khi quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) bị xâm phạm, tác giả, chủ sở hữu của tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học và tác giả, chủ sở hữu các đối tượng sở hữu công nghiệp (SHCN), cũng như các chủ thể có liên quan khác đều có quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 (Điều 35, Điều 36), thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về SHTT thuộc về Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án nhân dân cấp tỉnh, tùy theo từng vụ việc cụ thể.
Xem thêm: Xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bằng biện pháp hành chính
Xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bằng biện pháp dân sự
*Biện pháp yêu cầu bồi thường thiệt hại
Theo quy định về biện pháp dân sự, tòa án có thể buộc cá nhân hoặc tổ chức có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) phải bồi thường thiệt hại cả về vật chất lẫn tinh thần cho các chủ thể quyền tác giả (QTG), quyền sở hữu công nghiệp (SHCN) và quyền đối với giống cây trồng. Mức bồi thường thiệt hại được xác định theo quy định tại Điều 205 của Luật SHTT.
*Áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời.
Nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể quyền SHTT, pháp luật cũng cho phép án áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời. Luật SHTT Việt Nam quy định rằng biện pháp khẩn cấp tạm thời chỉ được áp dụng theo thủ tục tố tụng dân sự. Các biện pháp này bao gồm: niêm phong, thu giữ, kê biên, cấm thay đổi hiện trạng, cấm di chuyển, cấm chuyển quyền sở hữu tài sản liên quan.
Tuy nhiên, để ngăn chặn việc lợi dụng các biện pháp này gây thiệt hại không cần thiết hoặc cản trở hoạt động hợp pháp của bên liên quan, tòa án chỉ ra quyết định áp dụng trong các trường hợp thật sự cần thiết theo quy định tại điểm a và b khoản 1 Điều 206 Luật SHTT.
Đánh giá ưu điểm, nhược điểm biện pháp dân sự
*Ưu điểm của biện pháp dân sự
Chủ thể quyền có thể yêu cầu bên vi phạm bồi thường thiệt hại một cách chính đáng. Đặc biệt, đối với những vụ việc phức tạp như xâm phạm quyền liên quan đến sáng chế, nhất là sáng chế dược phẩm; hành vi cạnh tranh không lành mạnh; hay xâm phạm quyền trong môi trường kỹ thuật số… thì việc khởi kiện dân sự là công cụ hữu hiệu để thực hiện hoạt động điều tra, xác minh và thu thập chứng cứ.
Thời hạn tố tụng dân sự kéo dài hơn so với thủ tục hành chính, nhưng lại cho phép xác minh khách quan và chính xác hành vi vi phạm quyền.
*Nhược điểm của biện pháp dân sự
Các chủ thể quyền SHTT và đại diện quyền SHCN thường ưu tiên biện pháp hành chính do thủ tục nhanh gọn, hiệu quả, và chi phí thấp hơn. Chỉ khi không đạt được kết quả như mong muốn thông qua biện pháp hành chính, họ mới tiếp tục lựa chọn con đường khởi kiện dân sự nhằm yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Biện pháp dân sự là một trong những cơ chế quan trọng và hiệu quả để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong nền kinh tế thị trường hiện đại. Việc vận dụng đúng đắn và linh hoạt các quy định pháp luật về biện pháp dân sự không chỉ giúp chủ thể quyền SHTT bảo vệ được lợi ích hợp pháp mà còn góp phần nâng cao ý thức pháp luật, xây dựng môi trường cạnh tranh lành mạnh và khuyến khích đổi mới sáng tạo
Để biết thêm thông tin chi tiết, vui lòng liên hệ Suntrust để được tư vấn và hỗ trợ.
