Trong bối cảnh hội nhập và phát triển kinh tế tri thức, quyền sở hữu trí tuệ đóng vai trò then chốt trong thúc đẩy sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, các hành vi xâm phạm quyền SHTT ngày càng gia tăng và phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chủ thể quyền và trật tự kinh tế. Việc xử lý đòi hỏi sự phối hợp của nhiều cơ quan theo các cơ chế hành chính, dân sự và hình sự. Bài viết tập trung phân tích thẩm quyền xử lý hành vi xâm phạm quyền SHTT theo pháp luật Việt Nam.
Pháp luật Việt Nam về thực thi quyền sở hữu trí tuệ
Thực thi quyền Sở hữu trí tuệ (SHTT) là hoạt động của chủ thể quyền SHTT, của cơ quan nhà nước và các chủ thể khác có liên quan nhằm đảm bảo cho quyền SHTT được tôn trọng và thực thi trên thực tế. Việc thực thi quyền SHTT là áp dụng mọi cách thực, biện pháp để phát hiện và xử lí hành vi xâm phạm quyền SHTT theo quy định của pháp luật.
Pháp luật Việt Nam hiện hành về thực thi quyền SHTT tương đối hoàn chỉnh, được quy định trong nhiều văn bản pháp luật như: Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015, Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, Luật Sở hữu trí tuệ 2005, cùng các luật chuyên ngành và văn bản dưới luật khác. Bên cạnh đó, Việt Nam là thành viên của nhiều điều ước quốc tế đa phương và song phương về SHTT, đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP và EVFTA,… từ đó đặt ra yêu cầu thực thi SHTT một cách nghiêm ngặt hơn.
Hệ thống pháp luật Việt Nam quy định các cơ chế thực thi quyền SHTT thông qua biện pháp dân sự, hành chính, hình sự, tự bảo vệ và kiểm soát biên giới. Mỗi biện pháp đi kèm thủ tục và chế tài tương ứng, nhằm đảm bảo hiệu lực thực thi và bảo vệ quyền lợi của chủ thể quyền SHTT.
Xem thêm: Xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bằng biện pháp dân sự
Thẩm quyền xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
Thứ nhất, Thanh tra khoa học và công nghệ có thẩm quyền xử lí và áp dụng các biện pháp xử phạt hành chính đối với tất cả các hành vi xâm phạm quyền SHCN (từ xâm phạm quyền SHCN đối với sáng chế, giải pháp hữu ích đến xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu, KDCN và cạnh tranh không lành mạnh).
Thứ hai, Thanh tra văn hoá, thể thao và du lịch có thẩm quyền xử lí và áp dụng biện pháp xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi xâm phạm Quyền tác giả, Quyền liên quan đến Quyền tác giả và hành vi quảng cáo xâm phạm quyền SHTT. Ở Trung ương,
Thứ ba, Thanh tra thông tin và truyền thông có thẩm quyền xử lí và áp dụng biện pháp xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến tên miền.
Thứ tư, Quản lí thị trường có thẩm quyền xử lí: (i) vi phạm trong kinh doanh và vận chuyển hàng hoá mang dấu hiệu vi phạm nhãn hiệu, CDDL, TTM, KDCN và hàng giả mạo nhãn hiệu, CDDL; (ii) hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực SHCN; (iii) xử lí hành vi vi phạm tại cơ sở sản xuất đối với hàng giả mạo nhãn hiệu và CDDL và đối với hàng hoá mang dấu hiệu vi phạm nhãn hiệu, CDDL, TTM, KDCN nếu trong quá trình xử lí vi phạm mà xác định được cơ sở sản xuất loại hàng hoá đó. Quản lí thị trường không có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi xâm phạm quyền đối với sáng chế, giải pháp hữu ích và TKBT mạch tích hợp bán dẫn.
Thứ năm, Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm buôn lậu (C74) thuộc Bộ Công an và phòng cảnh sát kinh tế thuộc sở công an (PC46) là những cơ quan có thẩm quyền thực thi quyền SHTT.
Thứ sáu, Cảnh sát kinh tế có thẩm quyền xử lí các vụ việc xâm phạm quyền SHTT cấu thành tội phạm. Theo quy định của Nghị định số 99/2013/NĐ-CP, được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định 126/2021/NĐ-CP và Nghị định 46/2024/NĐ-CP, cảnh sát kinh tế có thẩm quyền phát hiện, xác minh, thu thập thông tin, chứng cứ các hành vi xâm phạm quyền SHCN và cung cấp cho các cơ quan thực thi quyền SHTT khác.
Bên cạnh đó, cảnh sát kinh tế có thẩm quyền xử lí vi phạm đối với: (i) vi phạm quy định về niêm phong, giam giữ tang vật, phương tiện vi phạm trong quá trình thanh tra, kiểm tra; (ii) sản xuất, nhập khẩu, buôn bán, vận chuyển, tàng trữ để bán hàng hoá giả mạo và tem, nhãn, vật phẩm mang nhãn hiệu, CDDL giả mạo. Cảnh sát kinh tế không có thẩm quyền giải quyết các hành vi xâm phạm quyền đối với sáng chế, KDCN, CDDL mạch tích hợp bán dẫn và cạnh tranh không lành mạnh.
Thứ bảy, Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện có thẩm quyền xử lí và áp dụng các biện pháp xử phạt hành chính đối với các hành vi xâm phạm quyền SHTT tại địa phương tương ứng.
Việc xác định và phân định rõ thẩm quyền xử lý đối với hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ là yếu tố then chốt để bảo đảm hiệu quả thực thi pháp luật. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng sẽ góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ thể quyền, thúc đẩy sáng tạo và phát triển kinh tế bền vững.
Để biết thêm thông tin chi tiết, vui lòng liên hệ Suntrust để được tư vấn và hỗ trợ.
