Trong bối cảnh phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững và ứng dụng công nghệ cao, quyền đối với giống cây trồng ngày càng được quan tâm như một chế định pháp lý đặc thù trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Việc bảo hộ quyền này không chỉ nhằm ghi nhận và tôn vinh công sức chọn tạo, phát hiện giống mới của tổ chức, cá nhân, mà còn góp phần thúc đẩy đầu tư vào nghiên cứu nông nghiệp, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh trên thị trường. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ điều kiện, trình tự, thủ tục cũng như ý nghĩa pháp lý của việc đăng ký bảo hộ giống cây trồng. Bài viết này sẽ phân tích khung pháp lý hiện hành và đưa ra những lưu ý quan trọng đối với chủ thể có nhu cầu xác lập quyền đối với giống cây trồng mới.
Khái niệm về giống cây trồng và quyền đối với giống cây trồng
Để hiểu rõ hơn về phạm vi bảo hộ, trước hết cần nắm bắt khái niệm cơ bản về giống cây trồng cũng như quyền sở hữu liên quan. Theo quy định tại khoản 5 và khoản 24 Điều 5 của Luật Sở hữu trí tuệ 2005, được sửa đổi, bổ sung năm 2022:
- Giống cây trồng được định nghĩa là một quần thể thực vật thuộc cấp phân loại thấp nhất, có đặc điểm di truyền đồng nhất và ổn định, thể hiện rõ các tính trạng có thể phân biệt với những giống khác. Tính đồng nhất và ổn định qua nhiều thế hệ là điều kiện bắt buộc, đảm bảo khả năng nhân giống mà không làm mất đi đặc tính ban đầu.
- Quyền đối với giống cây trồng là quyền của tổ chức hoặc cá nhân đối với giống cây mới do mình trực tiếp chọn tạo, phát hiện và phát triển, hoặc được chuyển nhượng hợp pháp từ chủ thể khác. Đây là một loại quyền sở hữu trí tuệ mang tính chất tài sản, được Nhà nước bảo hộ thông qua thủ tục đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền.
Chủ thể được bảo hộ quyền đối với giống cây trồng
Tiếp theo, để xác định ai là người có thể được hưởng quyền bảo hộ, cần căn cứ vào Điều 157 của Luật Sở hữu trí tuệ. Cụ thể, quyền này được trao cho các chủ thể sau:
- Tổ chức, cá nhân trực tiếp tham gia vào quá trình chọn tạo hoặc phát hiện và phát triển giống cây trồng;
- Tổ chức, cá nhân đầu tư tài chính, công nghệ hoặc nhân lực cho hoạt động chọn tạo;
- Tổ chức, cá nhân nhận chuyển nhượng quyền sở hữu hoặc quyền đăng ký giống cây trồng.
Về mặt pháp lý, các chủ thể trên có thể bao gồm công dân, tổ chức trong nước hoặc nước ngoài nếu thỏa mãn một trong các điều kiện sau: có quốc tịch của quốc gia đã ký kết điều ước quốc tế với Việt Nam về bảo hộ giống cây trồng; có cơ sở sản xuất, kinh doanh hoặc địa chỉ thường trú tại Việt Nam; hoặc có cơ sở tại các quốc gia có thỏa thuận tương ứng với Việt Nam.
Chính sách mở rộng phạm vi chủ thể được bảo hộ không chỉ thể hiện xu hướng hội nhập quốc tế của hệ thống pháp luật Việt Nam mà còn tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư và thúc đẩy chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực nông nghiệp.
Xem thêm: Thủ tục Bảo hộ nhãn hiệu của Suntrust
Điều kiện để giống cây trồng được bảo hộ
Để được cấp quyền bảo hộ, giống cây trồng phải đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt được quy định từ Điều 158 đến Điều 163 của Luật Sở hữu trí tuệ. Các điều kiện này bao gồm:
(i) Tính mới
Giống cây trồng được coi là mới nếu trước ngày nộp đơn:
- Không bị khai thác thương mại tại Việt Nam trong vòng 1 năm;
- Không bị khai thác thương mại ở nước ngoài trong vòng 6 năm (đối với giống cây thân gỗ, cây leo thân gỗ), hoặc 4 năm đối với các giống cây trồng còn lại.
Tiêu chí này nhằm đảm bảo quyền bảo hộ chỉ dành cho những giống cây thực sự chưa phổ biến rộng rãi và mang tính sáng tạo.
(ii) Tính khác biệt
Giống phải có khả năng phân biệt rõ ràng với tất cả các giống đã biết đến rộng rãi tại thời điểm nộp đơn hoặc ngày ưu tiên. Các dấu hiệu khác biệt phải có thể nhận biết được thông qua đặc điểm hình thái, sinh lý hoặc di truyền.
Giống cây trồng được coi là “biết đến rộng rãi” khi:
- Đã được khai thác thương mại;
- Đã được bảo hộ hoặc đăng ký trong danh mục giống cây trồng ở bất kỳ quốc gia nào.
(iii) Tính đồng nhất
Tính đồng nhất thể hiện ở chỗ: các cá thể trong quần thể giống có sự biểu hiện nhất quán về các tính trạng đặc trưng, sai lệch nếu có thì chỉ được chấp nhận ở mức độ nhất định và phải có căn cứ hợp lý.
(iv) Tính ổn định
Một giống được coi là ổn định nếu các tính trạng quan trọng của nó không thay đổi qua nhiều thế hệ nhân giống. Điều này đảm bảo tính hiệu quả và nhất quán trong sản xuất nông nghiệp quy mô lớn.
(v) Tên gọi phù hợp
Tên gọi của giống cây trồng cần đảm bảo:
- Không gây nhầm lẫn;
- Không trùng hoặc tương tự với nhãn hiệu đã đăng ký;
- Phù hợp với thuần phong mỹ tục, không vi phạm đạo đức xã hội.
Thủ tục xác lập quyền đối với giống cây trồng
Cuối cùng, quyền đối với giống cây trồng chỉ được xác lập thông qua thủ tục đăng ký chính thức theo quy định tại Điều 164 của Luật Sở hữu trí tuệ. Chủ thể có thể thực hiện đăng ký bao gồm:
- Tác giả trực tiếp chọn tạo hoặc phát hiện và phát triển giống cây trồng bằng công sức và chi phí của mình
- Tổ chức, cá nhân đầu tư cho tác giả chọn tạo hoặc phát hiện và phát triển giống cây trồng dưới hình thức giao việc, thuê việc, trừ trường hợp có thoả thuận khác;
- Tổ chức, cá nhân được chuyển giao, thừa kế, kế thừa quyền đăng ký bảo hộ giống cây trồng.
Việc bảo hộ giống cây trồng là một nội dung pháp lý mang tính chiến lược, góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng của cá nhân, tổ chức trong lĩnh vực nông nghiệp. Đồng thời, cơ chế này cũng là công cụ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tăng cường năng lực cạnh tranh, chuyển giao công nghệ và thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực giống cây trồng tại Việt Nam.
Để biết thêm thông tin chi tiết về các thủ tục, dịch vụ vui lòng liên hệ Suntrust để được tư vấn và hỗ trợ.
