Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu, tình trạng buôn lậu, sản xuất và kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đang nổi lên như một thách thức pháp lý và xã hội lớn. Những hành vi này không chỉ đe dọa đến sức khỏe, quyền lợi của người tiêu dùng, mà còn phá vỡ trật tự thương mại, tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp và gây thất thu ngân sách nhà nước. Trong chuỗi hành động quyết liệt nhằm giải quyết vấn nạn này, Công điện số 65/CĐ-TTg ngày 15/5/2025 do Thủ tướng Chính phủ ban hành đã trở thành văn bản có tính chất mệnh lệnh hành chính trung tâm, chỉ đạo toàn diện cho một đợt cao điểm quốc gia chống hàng giả và gian lận thương mại.
Công điện 65/CĐ-TTg thể hiện rõ tinh thần chủ đạo của Chính phủ là không khoan nhượng đối với các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực thương mại, đặc biệt là hành vi vi phạm xâm phạm trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng của người tiêu dùng. Đây không chỉ là lời nhắc nhở mang tính hình thức, mà là dấu hiệu của một chính sách điều hành mang tính cưỡng chế, huy động sức mạnh của toàn bộ hệ thống chính trị và hành pháp vào một chiến dịch kéo dài từ ngày 15/5 đến 15/6/2025. Trong khuôn khổ công điện, các Bộ, các ban ngành trung ương và địa phương được yêu cầu tăng cường thanh tra, kiểm tra và giám sát thực địa, tập trung vào các tuyến biên giới, khu vực tập kết hàng hóa, chợ đầu mối, sàn thương mại điện tử – những điểm nóng truyền thống và mới nổi của tình trạng buôn bán hàng hóa lậu, trái phép, vi phạm pháp luật.
Từ góc nhìn pháp lý, Công điện 65/CĐ-TTg không mang tính quy phạm, nhưng lại có vai trò điều hành cao nhất trong hệ thống hành chính nhà nước. Điều này cho thấy sự cần thiết của một cơ chế phối hợp liên ngành, điều mà pháp luật hiện hành dù đầy đủ về quy định nhưng lại thiếu về tính thực thi hiệu quả. Việc thành lập Tổ công tác đặc biệt do Phó Thủ tướng Chính phủ – Bùi Thanh Sơn làm tổ trưởng là bước đi thể chế hóa tinh thần đó – đây không chỉ là một giải pháp hành chính, mà còn là sự cụ thể hóa trách nhiệm chính trị đi liền với pháp lý trong đấu tranh chống vi phạm không chỉ gây phương hại nền kinh tế mà còn đe dọa, xâm phạm trực tiếp sức khỏe, tính mạng của người tiêu dùng.
Đáng chú ý, Công điện nhấn mạnh yêu cầu phải xử lý hình sự nghiêm các hành vi buôn lậu, sản xuất, kinh doanh hàng giả khi đủ yếu tố cấu thành tội phạm với phương “xử lý một vụ, cảnh tỉnh cả vùng, cả lĩnh vực”, “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”. Việc chuyển hóa hành vi từ xử phạt hành chính sang truy cứu trách nhiệm hình sự phản ánh một chính sách hình sự mang tính răn đe có chọn lọc, phù hợp với nguyên tắc phân hóa và cá thể hóa trách nhiệm hình sự. Theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) và các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, mức án cao nhất mà cá nhân phạm tội có thể phải chịu trách nhiệm hình sự với mức hình lên tới tù chung thân, cho thấy mức độ nghiêm trọng của hành vi và thiệt hại mà nó gây ra cho xã hội.
Công điện cũng đề cập đến một khía cạnh thường bị xem nhẹ nhưng lại mang tính quyết định – thanh lọc nội bộ và chống tiêu cực trong chính lực lượng thực thi pháp luật. Trong lý luận nhà nước và pháp luật, đây chính là biểu hiện của nguyên tắc “pháp quyền thực chất” – nơi pháp luật không chỉ tồn tại trên giấy, mà phải được thực thi một cách khách quan, không thiên vị, không vùng cấm. Bởi vậy, việc tăng cường tiếp nhận tin báo, tố giác hành vi vi phạm qua đường dây nóng tiếp nhận phản ánh tiêu cực trong ngành công an, quản lý thị trường, hải quan… sẽ là hành động cụ thể nhằm chấn chỉnh tổ chức, đảm bảo pháp luật không bị vô hiệu hóa bởi sự bảo kê, bao che.
Ở chiều ngược lại, người dân và doanh nghiệp cũng cần được xác định là tác nhân quan trọng trong cuộc chiến này. Một thị trường lành mạnh không thể chỉ dựa vào sự kiểm soát từ phía nhà nước, mà còn cần sự chủ động tố giác hành vi vi phạm từ người tiêu dùng, cũng như cam kết kinh doanh trung thực, đúng pháp luật từ phía doanh nghiệp. Tuy nhiên, muốn khơi dậy vai trò này một cách bền vững, cần nhanh chóng hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng bảo vệ và khuyến khích người báo tin, tố giác, cũng như xây dựng hành lang pháp lý về kiểm soát hàng hóa trên sàn thương mại điện tử, nơi các hành vi buôn lậu và xâm phạm sở hữu trí tuệ đang ngày càng tinh vi hơn.
Cuối cùng, đợt cao điểm từ 15/5 đến 15/6 không chỉ là hành động mang tính thời vụ. Để tạo hiệu ứng dài hạn, cần luật hóa các cơ chế điều phối hiện đang thực hiện thông qua công điện, đẩy mạnh sửa đổi các quy định còn lỏng lẻo trong Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Quản lý thị trường, và đặc biệt là các văn bản hướng dẫn xử lý hình sự hóa, nhằm xác định rõ thiệt hại, hậu quả và lượng hóa các yếu tố cấu thành tội phạm kinh tế. Chỉ khi pháp luật được hoàn thiện, rõ ràng, thống nhất và dễ áp dụng, cuộc chiến chống hàng giả mới có thể tiến đến giai đoạn bền vững hơn.
Công điện 65/CĐ-TTg là tiếng chuông cảnh tỉnh toàn xã hội về một vấn đề pháp lý mang tính hệ thống – nơi việc bảo vệ thị trường không đơn thuần là nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước, mà còn là sự kiểm chứng cho hiệu lực pháp luật, uy tín thể chế và niềm tin công lý. Cuộc chiến này chắc chắn còn dài, nhưng với sự quyết liệt từ Trung ương đến địa phương, sự đồng thuận từ cơ sở và nền tảng pháp lý vững chắc, Việt Nam hoàn toàn có thể tiến tới một thị trường thương mại văn minh, an và phát triển bền vững.
Để biết thêm thông tin chi tiết, vui lòng liên hệ Suntrust để được tư vấn và hỗ trợ.
